Nature-based Solution (NbS) …ทางรอดของธุรกิจในปัจจุบัน

ท่ามกลางวิกฤตเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อมที่เกิดขึ้นในปัจจุบัน ส่งผลให้แนวทางการแก้ปัญหาที่อาศัยธรรมชาติเป็นพื้นฐาน (Nature-based Solution ย่อว่า NbS) ได้ถูกหยิบยกมาพูดถึงและให้ความสำคัญมากขึ้นเรื่อย ๆ เนื่องจากเป็นอีกหนึ่งแนวทางสำคัญในการลดปัญหาการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ (Climate Mitigation) การปรับตัวต่อการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ (Climate Adaptation) และมีศักยภาพอย่างมากในการแก้ไขปัญหาและประเด็นท้าทายระดับโลก เช่น ภาวะโลกรวน (Climate Change) การสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพ (Biodiversity Loss) การลดความเสี่ยงจากสาธารณภัย (Disaster Risk Reduction) รวมถึงการเติบโตด้านเศรษฐกิจและสังคมอีกด้วย

องค์การระหว่างประเทศเพื่อการอนุรักษ์ธรรมชาติ (IUCN) ได้ให้คำจำกัดความของ NbS คือ “การดำเนินงานเพื่อคุ้มครอง จัดการอย่างยั่งยืน และฟื้นฟูระบบนิเวศ โดยการจัดการกับความท้าทายด้านสังคม (Societal Challenges) อย่างมีประสิทธิภาพและปรับให้เข้ากับสถานการณ์ เพื่อสร้างสุขภาวะที่ดีของมนุษย์ และดำรงรักษาประโยชน์ของความหลากหลายทางชีวภาพ”

หรือพูดให้เข้าใจง่ายคือ แนวทางการบริหารจัดการแบบองค์รวมที่ต้องอาศัยความรู้ความเข้าใจในธรรมชาติ ระบบนิเวศ รวมถึงความหลากหลายทางชีวภาพเป็นพื้นฐาน แล้วจึงค่อยพัฒนาการดูแลรักษาพื้นที่ให้สอดคล้องกับความเป็นจริง โดยที่ผ่านมา กิจกรรมของมนุษย์ที่เน้น ‘การเติบโตทางเศรษฐกิจ’ เป็นเป้าหมายมากกว่าการคำนึงถึงสิ่งแวดล้อมและสังคม ส่งผลกระทบให้ระบบนิเวศเสื่อมโทรมอย่างรวดเร็ว และหากเราทุกคนยังคงละเลยคุณค่าของมิติเหล่านี้ ธรรมชาติอาจถึงจุดที่ไม่อาจหวนกลับ (Point of No Return) ดังนั้นแนวทาง NbS จึงอาจเป็นวิธีที่ดีที่สุดในเวลานี้ในการจัดการอย่างยั่งยืน และแก้ไขปัญหาที่ครอบคลุมทั้งมิติเศรษฐกิจ สังคมและสิ่งแวดล้อม

ปัจจุบันแนวทาง NbS ถูกนำมาปรับใช้กับการพัฒนาโครงการและโครงสร้างต่าง ๆ หลายรูปแบบ ยกตัวอย่างเช่น การแก้ปัญหาการกัดเซาะชายฝั่งแบบอาศัยธรรมชาติเป็นพื้นฐาน (Nature-based Solution for Coastal Erosion) คือการเข้าใจรากของปัญหาต้นทาง และฟื้นฟูระบบนิเวศชายฝั่งดั้งเดิม ไม่ว่าจะเป็นพืชชายหาด ป่าชายเลน หญ้าทะเล และปะการังที่ล้วนเป็นปราการณ์ทางธรรมชาติ ป้องกันชุมชนใกล้เคียงจากพายุ คลื่นลมและการเพิ่มสูงขึ้นของระดับน้ำทะเล ซึ่งอาจใช้งบประมาณน้อยกว่าครึ่งของการสร้างกำแพงกันคลื่น (Sea wall) ที่เห็นตามชายทะเลในปัจจุบันเสียอีก (ONEP, 2019)

การปกป้อง ฟื้นฟู และจัดการพื้นที่ชุ่มน้ำ(Wetlands) ซึ่งเป็นอีกหนึ่งระบบนิเวศที่สำคัญและกำลังตกอยู่ในภาวะถูกคุกคามมากที่สุด จากการบุกรุกและกิจกรรมการพัฒนาในรูปแบบต่าง ๆ เช่น การเกษตร การขยายตัวของเมือง เป็นต้น

การดำเนินธุรกิจในปัจจุบันแท้จริงแล้วล้วนพึ่งพาธรรมชาติเป็นรากฐานและต้นทุน (Natural Capital) ทั้งสิ้น หรือหากคิดเป็นมูลค่าจะมีมากกว่าครึ่งหนึ่งของ GDP โลก โดยเฉพาะธุรกิจก่อสร้าง ธุรกิจอาหารและเครื่องดื่ม และธุรกิจทางการเกษตร จากแผนภาพของ We Value Nature (2020) จะเห็นได้ว่า ธุรกิจส่วนใหญ่ล้วนพึ่งพาทุนทางธรรมชาติ (Natural Capital) และการบริการจากระบบนิเวศ (Ecosystem Services) ในการดำเนินธุรกิจ ผ่านกระบวนการผลิตและการจัดการต่าง ๆ จนเกิดสินค้าและบริการที่ตอบสนองความต้องการของธุรกิจนั้นเป็นอันจบ แต่อย่าลืมว่า ทรัพยากรทางธรรมชาติเป็นทรัพยากรที่มีจำกัด หากไม่ได้รับการปกป้องและฟื้นฟูอย่างเพียงพอ อาจสูญพันธุ์ได้ ซึ่งแน่นอนว่าธุรกิจที่พึ่งพาทรัพยากรนั้น (Resource-Intensive) ย่อมได้รับผลกระทบอย่างแน่นอน

ดังนั้นแล้ว หากธุรกิจยังต้องพึ่งพาธรรมชาติอยู่ ธุรกิจควรจะปรับเปลี่ยนการจัดการและแนวทางต่าง ๆ ให้เข้ากับธรรมชาติโดยอาศัยธรรมชาติเป็นพื้นฐาน เพื่อที่จะป้องกันและจัดการธรรมชาติให้กลับคืนมาอย่างยั่งยืน ลดความเสี่ยงที่เกิดจากการขาดแคลนทรัพยากร (Natural Capital Risk) รวมถึงฟื้นฟูและเพิ่มต้นทุนทางธรรมชาติ สำหรับใช้ประโยชน์ต่อไป

จากการศึกษา UNEP ยังพบอีกว่า ภาคธุรกิจสามารถเร่งกลไกและกิจกรรมทางเศรษฐกิจที่เกี่ยวข้องกับแนวทาง NbS ซึ่งเป็นการดำเนินการไปสู่แนวทางสีเขียว ลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกและเปลี่ยนผ่านสู่ธุรกิจที่ยั่งยืนมากขึ้น ง่าย ๆ ดังนี้

1. การประเมินด้าน ESG ขององค์กร (Measure) โดยใช้ ESG Metrics เพื่อวัดผลกระทบและเปิดเผยข้อมูลที่เกี่ยวข้องต่าง ๆ
2. การลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก (Decarbonize) รวมถึงผลกระทบด้านการเปลี่ยนแปลงทางภูมิอากาศจากพอร์ตการลงทุนของธุรกิจเอง
3. การปรับเปลี่ยนและเปลี่ยนแปลง (Transform) โมเดลห่วงโซ่อุปทานไปสู่ความยั่งยืน
4. การเพิ่มการสนับสนุนเงินทุน (Scale) สู่โครงการที่เกี่ยวข้องกับแนวทาง NbS
5. การสร้างสรรค์ (Innovate) โมเดลทางธุรกิจใหม่ ๆ เพื่อเพิ่มขีดความสามารถในการลงทุนของธุรกิจ

เพียงแค่ 5 ขั้นตอนนี้ จะเปลี่ยนกระแสเงินลงทุนไปสู่แนวทางที่เกี่ยวข้องกับ NbS หรือแนวทางสีเขียวมากขึ้น เพื่อช่วยให้เศรษฐกิจฟื้นตัวอย่างรวดเร็วและยั่งยืนหลังวิกฤติโควิด-19 ได้

         นอกจากนี้ ธุรกิจในแต่ละภาคส่วนอุตสาหกรรมสามารถนำ NbS ไปปรับใช้ให้เข้ากับบริบทอุตสาหกรรมตัวเองได้แตกต่างกันไป โดย University of Cambridge Institute for Sustainability Leadership (CISL) ได้จัดทำแนวปฏิบัติเฉพาะกลุ่มอุตสาหกรรม (Sector-Specific Guidelines) เพื่อให้แต่ละธุรกิจสามารถนำแนวทาง NbS ไปประยุกต์ใช้กับบริบทของอุตสาหกรรมตนเองได้ อย่างไรก็ตาม โครงการด้าน NbS ส่วนใหญ่ล้วนแล้วแต่เป็นโครงการที่สร้างขึ้นแล้วจบไป ไม่สามารถพัฒนา หรืออยู่ได้ด้วยตนเอง นอกจากต่อยอดแนวทางดังกล่าวให้กลายเป็นแนวทาง NbS ที่มีความสามารถเชิงธุรกิจ (Bankable Nature Solution) มีรายได้ในการพัฒนาตัวเอง ดำรงอยู่ได้เองอย่างยั่งยืนและสร้างผลกระทบที่ดีต่อสังคมในวงกว้างขึ้นและต่อเนื่อง